Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում

ՓԵՏՐՎԱՐ 12-19
Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում
Տեսանյութը՝ այստեղ /մաս 17/
Առաջադրանք՝

• Ինչպե՞ս Ադրբեջանը կամովին, առանց դիմադրության դարձավ բոլշևիկյան։ Իսկ իրականում դա Ադրբեջանի որոշու՞մն էր: Ո՞րն է նմանությունը մեր օրերի հետ:

Երկու տարի բացակայությւոնից հետո ՝ 1920 թ․-ին ռուսները վերադառնում են։

1919 թ․ գարնանը նրանք հայտնվում են Ադրբեջանի սահմանին, որից հետո Ադրբեջանը առանց դիմադրության ՝ անարյուն կերպով, մեկ օրում վերածվում է բոլշևիկյան Ադրբեջանի, մնալով անկախ պետություն։

1918-1920 թթ․ Ադրբեջանական Հանրապետությունում կային երկու խոշոր քաղաքական ուժեր ՝ Մուսաֆաթ և Իթիհաթ։ Սրանք եղել են ընդդիմադիր կուսակցություններ։ Մուսաֆաթն ունեցել է մի փոքր ավելի չափավոր, բալանսավորված ադրբեջանական կողմնորոշում, իսկ Իթիհաթ կուսակցությունն եղել է մաքուր թուրքական կողմնորոշմամբ կուսակցություն։

Երբ 1920 թ․ Կարմիր բանակը ՝ ռուսները, հասնում են ադրբեջանական սահմանին, Իթիհաթ կուսակցությունը քարոզչություն է ծավալում ՝ պնդելով, որ պետք չէ դիմադրություն ցուցաբերել ռուսների դեմ, այլ ճիշտ հակառակը ՝ նրանք մեր դաշնակիցներն են և մենք պետք է ընդունենք Կարմիր բանակը և հռչակենք Սովետական Ադրբեջան։

Այստեղից հետևում է, որ սա ոչ թե ադրբեջանական էլիտաների որոշումն թր, այլ Թուրքիայի կողմից պարտադրված որոշում։

Վահան Տերյան | Մեր պարտքը․Վերլուծություն

Տերյանի ծննդյան օրերին, կարդում ենք նրա հայտնի հոդվածներից մեկը՝ «Մեր պարտքը»։ Հենց սկսզբից ասեմ, որ տպավորված եմ հոդվածից։ Այս հոդվածը կարդալով՝ հասկանում ես, որ ապրում ես նույն իրադարձությունների մեջ, ուղղակի հիմա ցարի տեղը բռնել է մի ուրիշ բռնակալ՝ Պուտինը, որը կրկին ուզում է ոչնչացնել մեր անկախ պետականությունը։ 

Այս դժվարին ժամանակներում հեղինակը հայ մտավորականությանը կոչ է անում միասնականության և անձնուրաց աշխատանքի ՝ հանուն ազգի փրկության: Այն հիշեցնում է հայ ժողովրդի ազատության համար դարավոր պայքարի և նրա անկոտրում հավատքի մասին։ Տերյանն ընդգծում է, որ այդ օրերին խնդիրը ոչ միայն մշակութային անվտագնությունն է, այլ նախ և առաջ հայ ժողովրդի ֆիզիկական գոյությունը:Նա կոչ է անում մտավորականությանը մոռանալ տարբերվող կարծիքների և անձնական շահերի մասին և միավորվել ընդհանուր սպառնալիքի առջև:Նա հավատում է, որ ժողովուրդը պատրաստ է ինքնազոհության և մտավորականությանը կոչ էր անում դառնալ ժողովրդի առաջնորդը:Նա ընդգծում է, որ այդօրվա սխալները ճակատագրական հետևանքներ կունենան ապագայի համար։ Վերջում հեղինակը մտավորականությանը կոչ է անում ոտքի կանգնել որպես մեկ մարդ, մեկ կամքով ու հոգով, որպեսզի փրկի իր ժողովրդին:

Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում

ՀՈՒՆՎԱՐ 22-29

Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում
Տեսանյութը՝ այստեղ /մաս 14/
Առաջադրանք՝

• 1919 թվական՝ եզակի տարեթիվ, երբ չկան ոչ ռուսները, ոչ թուրքերը։

1919 թ․ համարվում է մեր պատմության ամենահետաքրքիր և առավել քիչ ուսումնասիրված տարեթվերից մեկը։ 1919 թ․ միակ տարին է, երբ չկան ո՛չ ռուսները, ո՛չ թուրքերը։

1918-1919 թթ․ ռուսական պետությունը գրեթե փլուզվել էր և հատկապես 1919 թ․ Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմի գագաթնակետի տարին էր, ընդ որում երկու կողմի պատերազմ չէր, այլ միաժամանակ մի քանի ճակատ էր։

Օսմանյան կայսրությունը պարտություն է կրում և փլուզվում է, ներքուստ նույնպես պառակտվելով ՝ քեմալակամ շարժման պատճառով, ինչը չի ենթարկվում կենտրոնական կառավարամանը, որը գտնվում էր Ստամբուլում։ Այս պատճառով էլ չկար Թուրքիայի պետական ազդեցությունը։

Այս ժամանակահատվածում կար բրիտանական ներկայություն, որոնք հանդես էին գալիս որպես խաղաղության երաշխավորներ։

• Հայաստանի կառավարության քաղաքական փիլիսոփայությունը՝ սպասում մեծերի որոշմանը եւ անվճռականություն վճռական պայմաններում:

Ստեղծվել էր իրավիճակ, որ բոլորը պետք է փորձեին իրենց հարցերը լուծել իրենց ուժերով, ինչքան որ կարող էին։ Սակայն այս անգամ ևս հայկական վերնախավը չի գործում այդ տրամաբանության մեջ, այլ որդեգրում է նվազագույն նախաձեռնողականության և սպասողական քաղաքականություն։

Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում

ՀՈՒՆՎԱՐ 15-22

Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում
Տեսանյութը՝ այստեղ /մաս 13/
Առաջադրանք՝

• «Մենակի դեր»-ի գիտակցումը:

Արդյո՞ք կարող էինք ունենալ Հայաստան նույն իրավիճակում, սակայն այլ սահմաններով և այլ պայմաններով։ Հնարավոր էր միայն այն դեպքում, եթե ՝

• լիներ ճիշտ քաղաքական ղեկավարում, այսինքն ՝ հայաստանակենտրոն, ոչ թե ղեկավարումը լիներ Թիֆլիսից։ Այս դեպքում արդյունեքներն ավելի մեծ կլինեին, եթե հայկական էլիտան ինքնուրույն դիրք զբաղեցներ, չկառչելով ռուսական ներկայությունից և Անդրկովկասյան միությունից։
• դիմադրությունը լիներ ավելի կենտրոնացված և համահայկական
• հայերը բանակցությունները վարեին անմիջապես թուրքերի հետ, այլ ոչ թե Անդրկովկասյան դաշինքի միջնորդությամբ, որովհետև արդյունքի հասնելու համար կարևոր է գիտակցել «մենակի դեր»-ը։

• 1918թ. կառավարության ժամանումը Երևան՝ դրսկենետրոն և հայաստանակենտրոն մտածողությունը:

Հայկական կառավարությունը 1918 թ․ հուլիսին Թիֆլիսից ժամանեց Երևան։ Թիֆլիսաբնակ հայերի շրջանում կար այն սովորությունը, որ Թիֆլիսը հայկական կենտրոն էր և Թիֆլիսի կյանքը թողնել, գալ ապրել Երևանում ՝ ավերված քաղաք, սով, հիվանդություններ, մեծ փորձություն էր նրանց համար։

Պարլամենտական կառավարումը ճգնաժամային իրավիճակում գտնվող պետության համար, ինչպիսին Հայաստանն էր, անհամատեղելի է, սակայն նման մտածողությունը տիպիկ թր հայկական էլիտաներին, քանի որ նրանք հանդիսանում էին ռուս մտավորականության մի մասը։

• Խալիլ փաշայի և Արամի պայմանավորվածությունը:

Խալիլ փաշան գալիս է Երևան և հանդիպում Արամ Մանուկյանի հետ։ Հայաստանի գլխավոր խնդիրներից մեկը արևմտահայ փախստականներն էին, որոնց համար չկար բնուկության տարածք։ Արամ Մանուկյանը կարողանում է պայմանավորվել, որ թուրքաբնակ Գառնիի ձորում բնակեցվեն մշեցի փախստականները, իսկ թուրք բնակիչները դուրս գան տարածքից։

Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում

ՀՈՒՆՎԱՐ 8-15

Հայաստանը ռուս-թուրքական հարաբերությունների համատեքստում
Տեսանյութը՝ այստեղ /մաս 12/
Առաջադրանք՝

• Ի՞նչ գործոնների արդյունք է 1918-ի անկախությունը:

Հասկանանք, թե ինչի արդյունքում է հաստատվել մեր այսօրվա անկախությունը։

Կարելի է առանձնացնել 3 կարևոր գործոններ ՝

1․ հայկական գործոն (դիմադրության գործոն)

2. թուրքական գործոն

3․ գերմանական գործոն

Թուրքական գործոնի մեջ կարելի է հիշատակել 1914 թ․ առաջարկը, ինչպես նաև Բաթումում ընթացող բանակցությունները, որտեղ թուքերը 1918 թ. մայիսի 26–ը վերջնագիր են հայտարարում, որպեսզի մինչ այդ լուծարվի Անդրկովկասյան սեյմը, այսպես ասած առաջարկում են, որ անդամ ժողովուրդները անկախություն հայտարարեն: Այս պայմանն ընդունվում է և Անդրկովկասյան սեյմը լուծարվում է։ Մայիսի 26–ի երեկոյան, հենց նույն դահլիճում Վրաստանի ներակայացուցիչները հայտարարում են Վրաստանի անկախությունը, հաջորդ օրը ՝ մայիսի 27–ին Ադրբեջանը ևս հայտարարվում է անկախ պետություն։ Մայիսի 28-ի երեկոյան հայկական Ազգային խորհուրդը Թիֆլիսում նիստի ժամանակ որոշում է, որ պետք է ընդունեն անկախությունը և մայիսի 30–ին այս որոշումն արդեն պաշտոնապես հայտարարվում է։

Գերմանական գործոնի մեջ կարելի է հիշատակել հետևյալ առաջարկը ՝ հայերը լինեն Վրաստանի կազմում։ Հայկական գործոնը վճռորոշ էր: Հատկապես վճռորոշ դեր ունեցավ Սարդարապատի ճակատամարտը, որը հանդիսացավ անկախ Հայստտանի ստեղծման վերջին արգումենտը, ինչպես նաև ստիպեց, որ թուրքրեը ճանաչեն անկախ Հայաստանի գոյությունը:

Օգտակար հղումներ՝
Շիտակ պատմություն․ Հայաստանի Առաջին Հանրապետության հռչակումը
Փ/Ֆ «Արամը»

Ավետիք Իսահակյան «Ազգային երգը»

Նախագծի հղումը։

Año Nuevo

Con motivo del Año Nuevo, en nuestro complejo educativo organizamos un evento especial. Junto con los profesores, elegimos canciones espirituales, los Avetis y decoramos el colegio. Preparamos <Charkhapans> (son un tipo de juguete de nueces colgados de cuerdas) para jugar con nueces. También preparamos y traemos platos tradicionales: pasus tolma, asil wasil, y otras. También hay vino, pero todo esto no se puede comparar con el ambiente de esta fiesta.

Հարիսա

Հարիսան հնագույն ուտեստ է, որն ունի խոր արմատներ և մշակութային նշանակալի նշանակություն հայկական խոհարարության մեջ: Այս ուտեստը հայկական խոհանոցի հպարտությունն է և խորհրդանշում է այդ երկրի ժառանգությունն ու ավանդույթները ։ Խորհրդանշական է, որ հարիսան ունի նաև իր ուրույն պատմությունը, որն ավելացնում է այս ուտեստի համն ու նշանակությունը:

Հարիսան հայկական ավանդական ուտեստ է, որը պատրաստվում է ցորենի հատիկներից և մսից ։ Այս ուտեստը պահանջում է մանրակրկիտ պատրաստում և երկար եփման ժամանակ ՝ կատարյալ հյուսվածքին և համին հասնելու համար: Հարիսայի պատրաստման գործընթացը սկսվում է ցորենի հատիկներն ու միսը միասին երկար եփելուց, մինչև դրանք վերածվեն հաստ և յուղալի հետևողականության: Խոհարարության այս գործընթացը ստեղծում է հարուստ և հարուստ համ, որը հարիսան դարձնում է յուրահատուկ և համեղ:

Երբ Գրիգոր Լուսավորիչը, Խոր վիրապից դուրս գալով, գալիս է Վաղարշապատ, վաթսուն օր շարունակ քարոզ է կարդում տեղի հեթանոս հայերին, որոնք հետաքրքրությամբ լսում են նրան։ Աղքատներին ճաշ տալու համար նա հրամայում է գյուղացիներին շատ յուղ ու ոչխար բերել։ Երբ բերում են յուղն ու ոչխարը, Լուսավորիչը մորթել է տալիս ոչխարները. մեծ-մեծ կաթսաներ են դնում կրակների վրա, միսը լցնում մեջը և կորկոտն (ձավարը) էլ վրան։ Այնուհետև նա հրամայում է հաստաբազուկ կտրիճներին՝ խառնել կաթսայում եղած միսը, ասելով՝ հարեք զսա։ Այդտեղից էլ կերակուրի անունը մնում է հարիսա։

Հարիսան Մուսալեռցիների համար պատմական անցյալ և խորհուրդ ունի։ Մուսա լեռան հերոսամարտի ընթացքում, պաշարված Մուսալեռցիները ցորեն ու այծի միս են ունեցել ու դրանով են սարքել ապուրը։ Հարիսան եղել է նրանց սննդի միակ աղբյուրը ու կենսական նշանակություն է ունեցել նրանց գոյատևման համար։

Շենգավիթ հնավայր և Բիայնական դամբարան

Այսօր ընկերներով այցելեցինք «Էրեբունի» թանգարան և այնտեղ հետաքրքիր ժամանակ անցկացրինք։ Թանգարանը գտնվում է Հայաստանում և նվիրված է հնագույն Էրեբունի քաղաքին, որը Ուրարտուի մայրաքաղաքն էր Մ.թ. ա. 8-7-րդ դարերում:
Մենք սկսեցինք մեր ճամփորդությունը ցուցահանդեսից, որտեղ ներկայացված էին հնագիտական գտածոները, նմուշներ, եւ վերակառուցման հնագույն շենքերի. Զարմանալիորեն հետաքրքրաշարժ էր սովորել հին ուրարտացիների կյանքի և մշակույթի մասին:
Հատկապես հիշարժան էր էքսկուրսիան Հին Էրեբունու ավերակներով, որտեղ տեսանք ավելի քան 2700 տարի առաջ դրված պատերի մնացորդները ։ Ուղեցույցը մեզ շատ հետաքրքիր փաստեր պատմեց այս վայրի պատմության մասին:
Թանգարանում գտանք նաև ուրարտացիների կրոնին, արվեստին և առօրյա կյանքին վերաբերող բազմաթիվ հետաքրքիր ցուցանմուշներ: Մեզ հատկապես զարմացրել են հնագույն կերամիկական արտադրանքներն ու զարդերը ։
Ընդհանուր առմամբ, «Էրեբունի» թանգարան այցելությունը ոչ միայն հետաքրքիր էր, այլև կրթական: Մենք շատ բան իմացանք Հայաստանի հնագույն պատմության և հնագույն քաղաքակրթությունների մասին: Դա հիանալի փորձ էր, որը մենք երբեք չենք մոռանա: Նաև այցելել ենք Բիայնական դամբարան։
Բիայնական դամբարանը բացվել է 1889 թվականին, որպես Հայաստանի արքայադարձի վայր։

Լանդշաֆտային աշխարհագրության ձևավորումը, որպես գիտություն

Գիրք՝ Գ․ Ավետիսյան «Լանդշաֆտագիտություն»

Այլ․  Հ․Կ Գաբրելյան «Լանդշաֆտագիտություն»

Հիմնական և առաջարկվող գրականություն.

1. Սայադյան Հ,Յա.,Սայադյան Հ.Յա. Լանդշաֆտային պլանավորման մեթոդական
   ուղեցույց Հարավային կովկասի երկրների օրինակով- Երևան, 2009, 1-12 էջ:
2. Գրիգորյան Գ.Բ. Լեռնային լանդշաֆտների պահպանման հիմունքները- Երևան, 1982,-
   152 էջ:

Առաջադրանքներ

Հանձնարարված գրականության մշակում և ուսումնական նյութի վերլուծություն.

1. Բացատրել Կայուն զարգացման համատեքստում լանդշաֆտային պլանավորման դերը:

Կայուն զարգացման համատեքստում լանդշաֆտային պլանավորման դերը արտաքին միջավայրը է, որը աշխատում է լանդշաֆտային վերակառուցվածքների մասին: Այս դերը պետք է ասած լավագույն առաջադրանքին, լանդշաֆտային վերակառուցվածքները առանց ավելացված անցումների միջոցների՝ անում են աշխատանքը միջավայրում:

Լանդշաֆտային պլանավորման դերը այն մեթոդեոլոգիական գործիքների համար է, որոնցից կայուն զարգացումը անհրաժեշտ է աշխատելու համար: Իսկ այդ աշխատանքի ներկայացուցիչը կայունի զարգացումների բացատրումների համար պետք է ասած լավագույն միջոցը:

Լանդշաֆտային պլանավորման դերը նաև կայունի զարգացումների կարևոր կազմակերպումներին են հետևում, որպեսզի նախապատրաստվեն այդ աշխատանքները:

1. Ի՞նչ է լանդշաֆտային պյանավորումը:

Լանդշաֆտային պյանավորումը ներառում է լանդշաֆտային համատեքստում կայուն առաջադրանքի մասին նկարագրված միջոցները։ Այս պյանավորումը հետևում է լանդշաֆտային պլանավորման մեթոդոլոգիական սկանդալներին, որոնք աշխատում են լանդշաֆտային վերակառուցվածքների մեջ:

Լանդշաֆտային պյանավորման միջոցները պաշտպանում են լանդշաֆտային համատեքստում աշխատանքը միջավայրում իրականացվող բոլոր առաջադրանքներից: Այդպիսի միջոցները պետք է ներառվեն լանդշաֆտային մեթոդոլոգիական ծրագրերում, որոնք հետևում են հեղինակած որպես աշխատանքի մարմնավորման արդյունքում։

Լանդշաֆտային պյանավորման միջոցները կարևոր են նաև աշխատանքի ճանապարհի համար, որպեսզի լանդշաֆտային վերակառուցվածքը ապահովվի ազդանշաններով, համապատասխան կոդերով և համակարգային պատճառներով: Այդպիսի միջոցները ապահովում են մասնակցումը լանդշաֆտային պլանավորման համատեքստում և ստանալու վարժությունը աշխատանքի ներքո շրջաններում։

1. Լանդշաֆտային պլանավորման ի՞նչ մակարդակներ կան Հարավային
   Կովկասում:
2. Ի՞նչ է լանդշաֆտային և տարածքային պլանավորումը:
3. Ի՞նչ գիտեք լանդշաֆտային պլանավորման մասին Եվրոպայում: