Նյութի սահիկաշարը։
Ճամփորդական երթուղիների մշակումը համապարփակ գործընթաց է, որը ներառում է հետաքրքիր վայրերի և տեսարժան վայրերի ընտրություն, լոգիստիկայի պլանավորում, թիրախային լսարանի կարիքների և հետաքրքրությունների հաշվառում և ճանապարհորդների համար եզակի փորձի ստեղծում: Ահա մի քանի քայլեր, որոնք կարող են օգնել ձեզ զարգացնել ձեր ճանապարհորդական երթուղիները:
Ուսումնասիրեք այն տարածաշրջանը, որտեղ նախատեսում եք երթուղի մշակել: Բացահայտեք հիմնական տեսարժան վայրերը, մշակութային և բնական առանձնահատկությունները, տեղական ավանդույթները և պատմությունը:
Թիրախային խումբ: Սահմանեք ձեր թիրախային խումբը: Պարզեք, թե որ տեսակի գործողությունները, մշակութային հետաքրքրությունները կամ բնական տեսարժան վայրերը առավելագույնս կգրավեն Ձեր զբոսաշրջիկներին:
Օրինակ մարդիկ՝ ովքեր կնախնտրեն ՝քստրիմ և քայլարշավ, կարող եք առաջարկել արկածային տուր։
Ահա և մի քանի օրինակ այդպիսի տուրերի՝1, 2
Հետազոտության հիման վրա ընտրեք երթուղու հիմնական կետերը: Հաշվի առեք տեղերի առկայությունը, տեղափոխման համար անհրաժեշտ տրանսպորտային միջոցները և յուրաքանչյուր վայրում անցկացնելու համար անհրաժեշտ ժամանակը:
Փորձեք ներառել եզակի և անսովոր բաներ երթուղու մեջ, որոնք կօգնեն ստեղծել հիշարժան փորձառություններ ճանապարհորդների համար, ինչպիսիք են տեղական փառատոները, խոհարարական շրջագայությունները կամ եզակի սեմինարները:
Այսպիսի տուրի օրինակն է՝ One Way tour- ՏՈՒՐ-ՓԱԹԵԹ ԵՐԵՎԱՆԻ ԳԻՆՈՒ ՕՐԵՐԸ
Լոգիստիկա: մշակել լոգիստիկայի մանրամասներ, ինչպիսիք են տեղավորումը, երթուղու կետերի միջև փոխադրումը, սննդի հնարավորությունը և զբոսաշրջիկների համար այլ ծառայություններ:
Ստեղծեք տեղեկատվական նյութեր Ձեր երթուղու վերաբերյալ, ներառյալ քարտեզները, վայրերի նկարագրությունները և հետաքրքիր փաստերը և տարածեք դրանք տուրիստական գործակալությունների, առցանց հարթակների և սոցիալական լրատվամիջոցների միջոցով:
Հետադարձ կապ և հարմարեցում հավաքեք հետադարձ կապ զբոսաշրջիկներից, վերլուծեք նրանց ակնարկներն ու առաջարկները ՝ երթուղին բարելավելու համար: Հարմարվելու և կատարելագործվելու պատրաստակամությունը կօգնի ձեր երթուղին ավելի գրավիչ դարձնել ապագա ճանապարհորդների համար:
Սյունիքի մարզ, մարզի կարգավիճակ ունեցող վարչատարածքային միավոր Հայաստանի ծայր հարավում։ Հյուսիսում սահմանակից է Վայոց ձորի մարզին, հարավում՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետության Արևելյան Ադրբեջան նահանգին, արևմուտքից՝ Ադրբեջանի Հանրապետության կազմում ընդգրկված Նախիջևանի ԻՀ-ին, իսկ արևելքից՝ Արևելյան Զանգեզուրի տնտեսական շրջանին։
Читать далее «Սյունիքի մարզ»Արագածոտն
գետեր
Ամբերդ Ամպառլու, Ամպուր, Ամպուրտ, Անբերդ, Խամպուրտչայ, Խամբուրդդարասի, Խամբուրդտերեսի, Համբերդ, Համբուրդ, գետ Հայաստանի Արագածոտնի մարզում, Քասաղի աջ վտակը։ Սկիզբ է առնում Արագածի հարավային լանջից՝ 3700 մ բարձրությունից։ Երկարությունը 36 կմ է:
Արագածոտն, Ղոյթուր, գետ Հայաստանի Արագածոտնի մարզում, Նիգատուն գետի ձախ օժանդակը։ Սկիզբ է առնում Արագած լեռան հարավարևելյան լանջերից և Լուսաղբյուր գյուղում աջից միախառնվում մայր գետին։ Երկարությունը 10 կմ է
Արագետ, Արայի գետ, Ղարաջորան, Չալիձոր, գետ Արագածոտնի և Կոտայքի մարզերում, Հրազդանի աջ վտակը։ Սկիզբ է առնում Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի հարավային լանջերից՝ 2700 մ բարձրությունից։ Երկարությունը 17 կմ է,
Գեղաձոր, գետ Հայաստանի Արագածոտնի մարզում, Կարկաչան գետի ձախ վտակը (Ախուրյանի ավազան)։ Միախառնվելով Մանթաշին՝ կազմավորում է Կարկաչանը։ Սկիզբ է առնում Արագածի հյուսիսային լանջից՝ 3300 մ բարձրությունից։
Վարդենիս, գետ Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզում։ Սկիզբ է առնում Արագած լեռան արևելյան լանջերից և Վարդենիս գյուղի հարավային մասում աջից միախառնվում Քասախ գետին։
Քասաղ, գետ Հայաստանի Արագածոտնի մարզի և Արմավիրի մարզում։ Երկարությունը 89 կմ է, ավազանի մակերեսը՝ 1480 կմ2։
Քասաղի ակունքները երեք գետակներ են, որոնցից ձախ օժանդակը՝ Քարաղբյուր, սկիզբ է առնում Փամբակի լեռների հարավային լանջերից, հոսում նախկին Ախուրյանի շրջանով։ Աջակողմյան մյուս երկու՝ Դազքենդ և Ծաղկահովիտ օժանդակները սկիզբ են առնում Արագածի հյուսիսային լանջերից, հոսում Արագածի շրջանով, մեծ մասամբ հոսում են հարթ մարգագետիններով, և Ռյա Թազա գյուղի մոտակայքում միախառնվում աջ կենտրոնական հոսանքին։
Գետերը արագահոս չեն, աչքի են ընկնում Քասաղ գետը իր հոսքի ուղղությամբ, որը ձգվում է Քասաղ գյուղից մինչև Մեծամոր գետ։ Քասաղ գետը թափվելով Մեծամոր գետի մեջ հոսում է դեպի Արաքս գետ։ Քասաղ գետի վտակներն են Ամբերդ և Գեղարոտ գետերը։ Արագածոտնի մարզի գետերից է նաև Մանթաշ գետը։ Մաթաշ գետի վրա է կառուցվել Մանթաշի ջրամբարը։ Ապարանի ջրամբարը կառուցվել է Քասաղ գետի վրա։
լճեր։ Լճերից ամենահայտնին Ռամպի և Քարի լիճը։
լճեր
Ամբերդ, լճակ Հայաստանում, Արագած լեռան մերձկատարային սարավանդի հարավարևմտյան մասում։
Ամբերդալիճ, Ամբերդ, Բագու, Բակու, անհոսք լիճ է Հայաստանի Արագածոտնի մարզում՝ Բյուրականից մոտ 2,1 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ Արագած լեռան հարավարևմտյան մերձկատարային սարավանդին։
Լեսինգ, անհոսք լիճ Հայաստանի Արագածոտնի մարզում, Ծաղկաշեն գյուղից մոտ 8 կմ հյուսիս–արևմուտք, Արագածի արևելյան գագաթից 3 կմ հյուսիս.-արևելքում՝ 3300 մ բարձրության վրա
Կոտայքի մարզի տարածքով են հոսում Հրազդան և Ազատ գետերը: Հրազդան գետի համակարգում կա 340 վտակ, որոնցից 25-ն ունեն 10 կմ-ից ավելի երկարություն: Գետի խոշոր վտակներից են Մարմարիկը, Ծաղկաձորը, Արայի գետը, Գետառը: Ազատ գետը նույնպես Արաքսի ձախ վտակներից է (երկարությունը` 55 կմ): Սկիզբ է առնում Գեղամա լեռնաշղթայից (հիմնականում սնվում է ստորերկրյա ջրերով): Գետի ջրերն օգտագործվում են հիմնականում ոռոգման նպատակով:
Մարզը հարուստ է հանքային ջրերով, դրա վկայությունն են ,Բջնիե և ,Արզնիե հանքային ջրերը:
Գեղարքունիքի մարզ
Գավառագետ- սկիզբ է առնում Գեղամա լեռնահավանի հյուսիսային լանջից , թափվում է Սևանա լիճ երկ․ 24 կմ
Արգիճի֊ գետ
Սկիզբէ առնում Գեղամա լեռնավահանի Գնդասար լեռնազանգվածի հյուսիսային լանջից Երկարություն՝ 51կմ
Լիճ են թափվում 28 մեծ և փոքր գետակներ՝Արգիճի,
Մասրիկ,Գավառագետ, Ձկնագետ, Վարդենիս, սակայնսկիզբ է առնումմիայնմեկը՝
Նյութի բովանդակությունը
Շենգավիթում կան մոտ 10 դպրոցներ և 21 մանկապարտեզներ։
Շենգավիթ պատմահնագիտական թանգարան
«Թյուր կարծիք կա, որ Երևան քաղաքի պատմությունը սկսում է Էրեբունուց, դա այդպես չէ, քանի որ Երևանի գրավոր պատմությունն է սկսում էրեբունուց, իսկ համաշխարհային պատմության մեջ կա մի ամբողջ մշակույթ՝ շենգավիթյան մշակույթ, որը տարածվել է հյուսիսային կովկասից մինչև Պաղեստին և Իրանի մի հատված: Փաստացի այստեղ եղել է Կուր-Արաքսյան մշակույթ ու պատկերացրեք 5000 տարի առաջ այստեղ մեր նախնիները կենսագործունեություն են ծավալել: Բացի այդ, այստեղ կան քաղաքագոյացման որոշակի հիմքեր»,-նշում է «Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի տնօրեն Միքայել Բադալյանը:
Հուշարձանը հայտնաբերվել է 1930թ. հայ հայտնի հնագետ Եվգենի Բայբուրդյանի կողմից: Հուշարձանի մի մասը, ցավոք, ոչնչացվեց հիվանդանոցի կառուցման ժամանակ, և հնարավոր եղավ փրկել միայն մի փոքր հատվածը, որտեղ սկսվեցին պեղումները:
Պեղումները շարունակվում են մինչև օրս: Գտնված նմուշներն ուղարկվում են վերականգնման, որտեղ փազլի նման բեկորները դառնում են ամբողջական առարկա:
Գտնված ու վերականգնված մոտ 1500 ցուցանմուշ ցուցադրվում է հնավայրի տարածքում գործող թանգարանում:
«Ցուցանմուշների մեջ առանձնակի նշանակություն ունի 6000 տարեկան ցորենը, ամբողջական պահպանված օջախը, նաև դամբարանից գտնված ու դրա հիման վրա վեականգնված մարդու գանգի կազմությունը»,-ասում է «Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի «Շենգավիթ» մասնաճյուղի ղեկավար Արա Հարությունյանը:
«ԴՆԹ տվյալները վկայում են, որ հայ կինն այս տարածքի վրա ապրել է 7000 տարի առաջ: Այնպես որ մենք կարող ենք ասել, որ նորագույն գիտական հետազոտությունները վկայում են, որ մենք ավտոխտոն ցեղի, տեղաբնակ ձևավորված ժողովուրդ ենք»,-ընդգծում է Հակոբ Սիմոնյանը:
2012թ. պեղումների ժամանակ հայտնաբերվեց պաշտամունքային մի կառույց՝ հրո տաճար, որտեղ պահպանված է եռաստիճան մուտքը, աղոթասրահը, անգամ բագինի մնացորդը: Այս տարի պեղումները կվերսկսվեն: Հանգետները կարծում են, որ պեղումների շնորհիվ հնարավոր կլինի գրեթե ամբողջությամբ վերականգնել տաճարը:
«Վստահ եմ, որ Շենգավիթը կարող է դառնալ այցեքարտ Երևանի համար» ,- համոզված նշում է «Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի տնօրեն Միքայել Բադալյանը:
Շենգավիթի գլխավոր ջրամբարը՝ Երևանյան լիճը 57.45 հա է։ Երևանյան լիճը արհեստական ջրամբար է, որ կառուցվել է 1970 թվականին՝ Հրազդանի կիրճում, Հրազդան գետի հոսքը կանոնավորելու և ջրերն օգտագործելու նպատակով։ Շուտով, սակայն, լիճը վերածվել է երևանցիների սիրելի հանգստավայրի։
Հրազդան գետը, սկիզբ առնելով Սևանա լճից, հոսում է Հայաստանի 3 մարզերի և Երևան քաղաքի տարածքով։ Այդ երկայնքով հոսելով՝ կրում է հարակից համայնքների մարդածին ազդեցությունը՝ կոշտ կենցաղային աղբ, կոյրուղային ջրեր։ Ջրի աղտոտվածության մակարդակը հատկապես բարձրանում է Երևանով հոսելիս։
Շրջակա միջավայրի նախարարության ներկայացուցիչ Ոսկեհատ Գրիգորյանը փաստում է, որ ջրի որակը համապատասխանում է աղտոտվածության 5֊րդ աստիճանին, այդ պատճառով Հրազդան գետի ձկնատեսակները քանակային փոփոխություն են կրել։
Հիմնախնդիրները
Հայաստանը ՝ գեղատեսիլ երկիր է, որը գտնվում է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում, կարող է պարծենալ հարուստ մշակութային ժառանգությամբ և ցնցող լանդշաֆտներով: Սակայն, չնայած իր գեղատեսիլ գեղեցկությանը, Հայաստանը բախվում է բնապահպանական հրատապ խնդրի ՝ անարդյունավետ և խնդրահարույց աղբահանության հետ:
Աղբի հավաքման ներկա վիճակը
Հայաստանում աղբահանության համակարգը վաղուց տառապում է բազմաթիվ խնդիրներից ։ Հիմնական խնդիրներից մեկը թափոնների կառավարման ինտեգրված և արդյունավետ ենթակառուցվածքների բացակայությունն է: Թափոնների հավաքման լավ կառուցվածքային համակարգի բացակայությունը հանգեցրել է հեռացման ոչ համակարգային պրակտիկայի, որտեղ շատ տնային տնտեսություններ և ձեռնարկություններ դիմում են անօրինական թափոնների թաղմանը: Այս չկարգավորված արտանետումը աղտոտում է շրջակա միջավայրը ՝ ազդելով օդի, հողի և ջրի որակի վրա:
Բացի այդ, երկիրը պայքարում է թափոնների կառավարման համար անբավարար ֆինանսավորման և ռեսուրսների դեմ: Ռեսուրսների Այս պակասը խոչընդոտում է վերամշակման համապատասխան օբյեկտների, վերամշակման ծրագրերի և թափոնները էներգիայի վերածելու նախաձեռնությունների զարգացմանը: Արդյունքում, Հայաստանում աղբավայրերը ծանրաբեռնված են և վատ սարքավորված աղբի աճող ծավալների մշակման համար, ինչը հանգեցնում է շրջակա միջավայրի վատթարացման և առողջության համար վտանգների:
Անարդյունավետ աղբահանության հետևանքները
Հայաստանում աղբահանության անարդյունավետ համակարգի հետևանքները հեռուն գնացող հետևանքներ ունեն և զգալի վտանգ են ներկայացնում ինչպես շրջակա միջավայրի, այնպես էլ բնակչության առողջության համար:
Շրջակա միջավայրի աղտոտում. ապօրինի թափված թափոնները աղտոտում են բնական միջավայրը, ինչը հանգեցնում է հողի և ջրի աղտոտման: Շրջակա միջավայրի այս դեգրադացիան լուրջ հետևանքներ ունի կենսաբազմազանության և էկոհամակարգերի վրա:
Թափոնների ոչ պատշաճ հեռացումը նպաստում է հիվանդությունների վեկտորների բազմացմանը, ինչպիսիք են կրծողները և միջատները ՝ նպաստելով հիվանդությունների տարածմանը: Բացի այդ, աղբավայրերից տոքսինների արտանետումը կարող է վնասել մոտակա բնակիչների առողջությանը:
Գեղագիտական և զբոսաշրջային ազդեցություն. Հայաստանի շունչը կտրող բնապատկերները արժեքավոր ակտիվ են զբոսաշրջության համար: Այնուամենայնիվ, աղտոտված շրջակայքը և աղտոտված տարածքները վախեցնում են զբոսաշրջիկներին, ինչը ազդում է երկրի զբոսաշրջության արդյունաբերության վրա:
Երկարաժամկետ կայունություն. թափոնների իռացիոնալ հեռացումը սպառում է բնական ռեսուրսները, խորացնում կլիմայի փոփոխությունը աղբավայրերից մեթանի արտանետումների պատճառով և խաթարում երկրի երկարաժամկետ կայուն զարգացման նպատակները:
Աղբահանության խնդիրների լուծումները Հայաստանում
Հայաստանում աղբահանության խնդիրների լուծումը պահանջում է համալիր մոտեցում, որը ներառում է կառավարության նախաձեռնությունները, հանրային մասնակցությունը և միջազգային համագործակցությունը:
Ենթակառուցվածքների զարգացում. Հայաստանը պետք է ներդրումներ կատարի թափոնների կառավարման ժամանակակից օբյեկտների կառուցման մեջ, ներառյալ թափոնների վերամշակման կենտրոնները, կոմպոստացման կայանները և թափոնների էներգիայի վերամշակման գործարանները: Այս օբյեկտները կօգնեն նվազեցնել աղբավայրերի ծանրաբեռնվածությունը և խթանել թափոնների հեռացման էկոլոգիապես պատասխանատու պրակտիկան:
Օրենսդրություն և կանոնակարգեր.թափոնների կառավարման վերաբերյալ օրենքների և կանոնակարգերի ամրապնդումն ու կիրարկումը կարևոր է: Ապօրինի թափելու համար տուգանքները պետք է ավելացվեն ՝ նման պրակտիկան կասեցնելու համար: Ավելին, կառավարությունը պետք է խրախուսի ձեռնարկություններին և անհատներին նվազեցնել թափոնների առաջացումը և իրականացնել կայուն պրակտիկա:
Հանրային իրազեկում և կրթությունմշակութային արշավների միջոցով թափոնների պատասխանատու կառավարման կարևորության վերաբերյալ հասարակության իրազեկվածության բարձրացումը կարևոր նշանակություն ունի: Քաղաքացիներին պետք է խրախուսել նվազեցնել, վերաօգտագործել և վերամշակել թափոնները ՝ դրանով իսկ նպաստելով ավելի կայուն ապագայի:
Միջազգային համագործակցություն. Հայաստանը կարող է դիմել Միջազգային օգնության և գործընկերության ՝ թափոնների կառավարման իր ենթակառուցվածքը զարգացնելու համար: Թափոնների գործածության ոլորտում փորձ ունեցող կազմակերպությունների հետ համագործակցությունը կարող է ապահովել անհրաժեշտ փորձագիտական գիտելիքներ և ֆինանսավորում այս խնդրի արդյունավետ լուծման համար:
Տեղական համայնքները կարող են զգալի դեր ունենալ թափոնների կառավարման գործում ՝ Մասնակցելով մաքրման արշավներին և վերամշակման նախաձեռնություններին: Քաղաքացիների մասնակցության խրախուսումը ստեղծում է շրջակա միջավայրի նկատմամբ պատասխանատվության զգացում:
Եզրակացություն
Հայաստանում աղբահանության խնդիրները սուր էկոլոգիական ճգնաժամ են, որը պահանջում է անհապաղ ուշադրություն ։ Թափոնների անարդյունավետ կառավարման հետևանքները վնասում են շրջակա միջավայրին, բնակչության առողջությանը և երկրի երկարաժամկետ կայունությանը: Այս խնդրի դեմ արդյունավետ պայքարելու համար Հայաստանը պետք է ներդրումներ կատարի թափոնների կառավարման ենթակառուցվածքներում, ամրապնդի օրենսդրությունը, բարձրացնի հանրային իրազեկությունը, ներգրավի տեղական համայնքներին և ձգտի միջազգային համագործակցության: Ձեռնարկելով այս քայլերը ՝ Հայաստանը կարող է անցնել աղբահանության ավելի կայուն և պատասխանատու մոտեցման ՝ պահպանելով իր բնական գեղեցկությունը և ապահովելով իր քաղաքացիների առողջությունն ու բարեկեցությունը:
Ճամփորդությունների ամփոփումներ՝
Սոնա Մեհրաբյան 
